Dit is een gastcolumn van onze gastcolumnist H
Tekenaar Peter van Straaten won de inktspotprijs 2010 voor beste politieke cartoon. Het was overigens de vierde keer dat hij deze prijs in de wacht sleepte. Er is inmiddels al veel gezegd en geschreven over de tekening in kwestie, die hier te zien is.
De eerste vraag die bovenkomt is uiteraard: wat is er – in hemelsnaam – politiek aan het vreselijke misbruik binnen de Rooms-Katholieke kerk? Bij politiek heb ik toch heel andere associaties. De tweede vraag is dan: waarom heeft juist deze tekening gewonnen? Gelukkig had de jury een verklaring: “de tekening is letterlijk en figuurlijk treffend, pijnlijk komisch en wrang: hij brengt traan en lach tegelijkertijd teweeg.”
Met twee woorden ben ik het eens: pijnlijk en wrang. Ik zou hier zelf aan toe willen voegen: respectloos, kwetsend en beledigend. Voor de slachtoffers en hun familie. Want wat voegt deze tekening nu toe? Is het misbruik zelf al niet schandelijk en schokkend genoeg om dit ook nog eens zo te verbeelden? Het getuigt van een intellectuele luiheid en een gemakzucht om op zo’n ordinaire en goedkope manier te willen ‘scoren’. Een doordenkertje is het in elk geval niet. Het is plastisch, plat en ranzig. En het is de beste politieke spotprent van 2010.
Van Straaten verbeeldt in zijn tekening de crucifix op een manier waar ik van walg. Wellicht is dat ook het effect dat hij beoogde. Walging oproepen. Ik walg van het misbruik binnen de Kerk. Ik walg van de priesters die dit gedaan hebben en walg van diegenen die dit misbruik hebben verdoezeld. Het druist in tegen elke moraal, niet in de laatste plaats tegen de centrale boodschap die deze geestelijken hadden moeten uitdragen. En ik walg ook van een tekenaar die zo smakeloos te werk gaat.
Maar hij mag het doen. Kunstuitingen mogen (moeten?) controversieel en grensoverschrijdend zijn. De samenleving zou verarmen als dit niet zo was. Ieder zo zijn of haar voorkeuren over wat mooie, aansprekende, ontregelende en grensverleggende kunst is. Ik vind de tekening stuitend. De eminente leden van de jury (Stine Jansen, Vincent Metzel en Frank Welkenhuyzen) menen dat deze tekening de beste politieke tekening van 2010 is. Daar ben ik het niet mee eens. Ik haal er mijn schouders niet over op, want ik erger me, maar hij gaat zijn gang maar. Gelukkig leven we in een vrij land, waar zulke tekeningen ongestraft gemaakt kunnen worden. Waar een religie bespot kan worden en waar je er dan ook nog eens een mooie prijs mee kan winnen. Hoera voor het tolerante Nederland, waar iedereen kan zeggen, schrijven en tekenen wat hij wil. Misschien wint volgend jaar Gregorius Nekschot wel.
H,
BeantwoordenVerwijderenwat een bevlogen verhaal heb je geschreven! Ik deel je mening overigens niet, ik voel die walging naar aanleiding van deze tekening niet en vind het ook niet respectloos. Het is allicht een ongelukkige weergave. De walging over het misbruik had ik ook al meegekregen zonder dat deze tekening werd gepubliceerd. In dat licht is het misschien niet zo'n goede tekening, aangezien het blijkbaar de intentie van de tekenaar was om walging op te roepen.
Ik kan me overigens niet voorstellen dat er geen betere tekeningen in de race waren. Dat het jurylid spreekt over een lach en een traan vind ik onbegrijpelijk commentaar. Wat is hier te lachen?
Intellectuele luidheid en goedkoop willen scoren lijken me niet aan de orde, dat heeft iemand met zo'n oeuvre aan tekeningen niet echt nodig. Volgens mij had hij gewoon last van "drawing block".
Verder viel me in je verhaal de volgende zin op: Kunstuitingen mogen (moeten?) controversieel en grensoverschrijdend zijn.
Waarom heb je moeten tussen haakjes geschreven? Doelde je op Tinkerbell of wilde je iets zeggen over het engagement van kunstenaars? Of vind je zaken aankaarten een primaire functie van kunst? Ben benieuwd.
Misschien moeten Katholieken eens hysterisch gillend en schreeuwend wat Nederlandse vlaggen gaan verbranden in Rome op een plein, zodat men wat voorzichtiger wordt met het maken van dit soort ranzigheid.....
BeantwoordenVerwijderenWaarom stelt niemand trouwens kamervragen wat hiervan de gevolgen zijn voor de handelspositie van Nederland in het buitenland?
We zijn nog lang niet zover blijkbaar dat alle religies met evenveel respect worden behandeld.....
@Lein n.a.v. je vragen: in mijn optiek heeft de mens de schoonheid, de troost en de emoties van kunst nodig. Wat echter kunst is en hoe je erdoor geraakt wordt, is zo persoonlijk en zo eigen, dat het spreekwoord "over smaak valt niet te twisten" eigenlijk niet klopt. Over smaak kan alleen maar getwist worden. Om bij het voorbeeld van deze tekening te blijven: er zijn mensen die de tekening waardeerden (bijvoorbeeld de jury). Ik vind het afschuwelijk. Controversieel is de tekening in elk geval. Maar Van Straaten kan dit beoogd hebben. In die zin is zijn tekening geslaagd en heeft hij zijn beoogde doel bereikt. Roept deze kunstuiting emoties op? Ja, een lach en een traan bij de jury - en heel andere emoties bij mij.
BeantwoordenVerwijderenDe reden dat ik controversieel tussen haakjes heb gezet, is omdat kunst ook een maatschappelijke functie kan hebben, de samenleving een spiegel voor kan houden. Ik dacht daarbij trouwens ook aan Tinkerbell. Grappig dat jij ook die connectie maakt. Ik dacht specifiek aan het voorbeeld met die handtas van haar kat. Het stuit mij tegen de borst en ik krijg er rillingen van dat zij haar kat vermoord en gevild heeft en verwerkt heeft tot handtas. Tegelijk snap ik haar onderliggende punt dat bijv. koeien ook verwerkt worden tot handtas - en hun vlees gegeten en dat er een zekere hypocrisie in zit in de verontwaardiging over haar actie.
Een aantal jaren terug had je ook dat gedoe rond die goudvissen in een blender. De kunstenaar zette alleen de opstelling neer. Het waren bezoekers die de blender aanzetten. De kunstenaar wilde duidelijk maken dat mensen over leven en dood kunnen beslissen. Missie geslaagd? Dacht het wel. Of Toscani die dat anorexiamodel fotografeerde. Het was een statement. Ik heb persoonlijk niets met deze kunstuitingen en ik vind het doden van een onschuldig katje verwerpelijk, maar zowel de handtas, de vissen en het anorexiamodel maken wel een discussie los en zetten mensen aan het denken. Ook mij. In die zin is het engagement van kunstenaars van belang. Ik bedenk me overigens net dat bij de premiere van Le Sacre du Printemps van Strawinsky (waarvan ik de muziek fantastisch vind) het publiek massaal de zaal uitliep, omdat ze het vreselijk vonden. Het was grensverleggend, maar de zaal was daar totaal niet op voorbereid.
Die controverse, het leggen van de vinger op de zere plek, kijken waar het wringt en schuurt: dat is een functie van kunst die ik - op abstract niveau - lovenswaardig vindt. Tegelijk ben ik zelf ook zo hypocriet dat ik dat katje en de gepureerde vis zielig vind, terwijl ik geen seconde nadenk over het oorspronkelijke dier voordat ik biefstuk of kibbeling eet. Beantwoordt dit een beetje je vraag?