Culinaire relativiteitstheorie

Het geven van commentaar tijdens een televisiekookwedstrijd is een vak apart. In Engeland kent de enthousiaste foodie de kritische heren John Torode en Gregg Wallace van het programma Masterchef. Zij zullen er nooit doekjes om winden maar blijven toch altijd netjes en beleefd. Een waar kijkgenot en een meerwaarde voor de serieuze en ambitieuze hobbykok. In ons eigen land hebben we ook culinaire figuren; vaak hebben zij een talent voor stemverheffing, wazige analogieën en abstracte uitspraken.

Nadat de deelnemers van een bepaalde televisiekookwedstrijd zich helemaal uit de naad hebben gewerkt is het tijd voor de beoordeling. Vaak worden ze uitgekafferd door een zogenaamde sterrenkok, u kunt er vast wel een bedenken. Als we geluk hebben volgt er toch nog een kritische analyse van de smaakbeleving van de jury. Wel zo aardig. Aangezien er tijdens de kookregatta’s vaak dezelfde klassiekers op tafel verschijnen, is het niet zo verbazingwekkend dat ook het culinaire commentaar gerecycelt wordt. Een soort klimaatneutrale culinaire kritiek. De vraag is of het hergebruik van wollige kooktaal wenselijk is en of we dit niet met een korreltje zout moeten nemen.

Meestal gaat het zo: de criticus neemt een hapje van een gerecht en valt stil. Er wordt gefronst en moeilijk gekeken en dan worden de nu al legendarische woorden gemompeld: “Mm, ik mis …” en dan volgt er voor de completering van de zin één van de volgende mogelijkheden: een zoetje / een zuurtje / een bittertje / een zoutje. Mijn tenen krommen om van ergernis. Ik vraag me af wat zo'n uitspraak toevoegt en of het echt opbouwende kritiek is aan het adres van de kok. Volgens is zo’n opmerking namelijk gewoon de werkwijze van een beroemde kok om zo zijn Superieure Smaakbeleving door te duwen. Want wees nou eerlijk, jouw zoetje is niet per se mijn zoetje. Of erger nog, misschien houd je gewoon niet van een zoetje?

Natuurlijk zijn sterrenkoks niet voor niets sterrenkoks. Het zijn stuk voor stuk vakmannen en vakvrouwen die weten waarover ze met veel passie praten. Maar waarom is hun smaakbeleving “de waarheid” als er een verkleinwoordje aan het gerecht moet worden toegevoegd? Een verkleining als “zuurtje” impliceert dat het om een perfectionering van een gerecht gaat. Om finesse. Om culinair overwicht. Jij bent een kleine kok en ik ben een grote kok dus ik heb gelijk. Maar deze toevoeging houdt tegelijkertijd is dat een bittertje het verschil kan maken als het gaat om persoonlijke smaak, om de kracht van de individuele fijnproever.

Daarom moet er worden gepleit voor krachtige en opbouwende culinaire feedback, juist tijdens een televisiekookwedstrijd. Dan hebben zowel de kok als de kijker er wat aan en schieten de kijkcijfers omhoog. En het levert smakelijkere kooktv op.