Napoleon's haarlok

Dit is een gastcolumn van gastcolumnist H

In Nieuw-Zeeland zijn memorabilia van Napoleon geveild. De Franse keizer is voor mij nu onlosmakelijk verbonden met Martin Bril. Denk ik aan de één, denk ik aan de ander. Dat komt door Bril's magistrale boekje "De kleine keizer". Zijn voorliefde voor alles wat maar met Napoleon te maken heeft, werkt zo aanstekelijk dat je zelf ook fan wordt en veel, zo niet alles over Napoleon wil weten. Liefst beschreven door Martin Bril.

Het meeste bracht een litho/waterverf schilderijtje van Napoleon's sterfbed op, gemaakt door de Britse officier Ibbetson voor 14.600 dollar. Lag Napoleon nog te sterven begin mei 1821, toen de - overigens getalenteerde - officier aan het werk toog? Of ging hij pas achteraf aan de slag, bij het kouder wordende lichaam? Er werd ook een doodsmasker gemaakt van was, zoals gebruikelijk. Ibbetson wilde blijkbaar het hele tafereel vastleggen. Voor zichzelf? Hij heeft er nooit iets mee gedaan. Ook toen waren er ongetwijfeld al Napoleon liefhebbers te vinden, die graag betaald hadden voor zo'n schilderijtje. Het was Ibbetson's zoon die alles wat zijn vader in bezit had, meenam naar Nieuw-Zeeland veertig jaar later.

Nu wilden de nakomelingen van Ibbetson de hele collectie verkopen. Was Martin Bril op het vliegtuig gestapt om erbij te zijn? Om de te veilen spullen te bekijken, om ze in zich op te nemen? Misschien wel. Ik kan me het zo voorstellen. Bleef Ibbetson op St. Helena? Vast niet. Na Napoleon was er niet zoveel meer te bewaken. Waar ging Ibbetson naartoe en waar waren de spullen tot de emigratie van diens zoon naar Nieuw-Zeeland? Hoe vaak zal er de afgelopen 180 jaar naar de verzameling gekeken zijn? Lag het ergens opgeslagen, goed verzekerd achter slot en grendel? Of lagen de spullen ergens in een oud kastje op een zolder?
Niets van dit alles. Volgens de BBC zat alles in een grote reiskoffer. Was de familie trots op de collectie? Werden gasten discreet meegetroond, werden de antieke hengels van de koffer losgemaakt en werd er dan onder goedkeurend gemompel een pronkstuk getoond? De memorabilia, die deels door Napoleon zelf zijn aangeraakt, die zijn leven tastbaar maken, krijgen zo zelf ook een beetje leven. De associatie met Napoleon maakt ze waardevol, geeft ze een magische glans, omdat ze een flard van een verloren tijd terug halen en een brug slaat naar het verleden.

Ergens snap ik de ratio achter het verkopen wel. Familie in geldnood. Of geen interesse in die "ouwe rommel". Verzekeren te duur en angst voor diefstal. Was schenken aan een musuem geen eerzamer daad geweest? Dan hadden geïnteresseerden, toeristen en Napoleon-gekken tot Sint Juttemis van de collectie kunnen genieten. Nu verdwijnen veel objecten in privéverzamelingen van anonieme bieders. Wie zal de voorwerpen nu nog zien? Net zo weinig mensen waarschijnlijk als toen de nazaten Ibbetson het eigendom hadden. Al zal het vermoedelijk niet in een oude koffer worden bewaard.

Bril had Napoleons dagboek (opbrengst: 6600 dollar) wellicht het meest interessant gevonden. Hierin beschreef de afgezette keizer nog een invasie van Groot-Britannië, zelfs toen daar allang geen sprake meer van kon zijn. Wat schrijft iemand als Napoleon anders in zijn dagboek? We weten dat hij zijn tuin bijhield en wandelingen maakte. Maar dat worden doodsaaie beschrijvingen. Vandaar misschien de dromerijen over oorlog en verovering. Vanaf jonge leeftijd zo'n beetje waarin hij was opgegroeid en groot mee geworden. Je zou gek worden van eenzaamheid en het verpletterende besef dat al je macht, al je glorie teloor is gegaan. Zonder herkansing, zoals op Elba.

Het meest opvallende item, dat ook prominent boven de artikelen hierover prijkte, was een haarlok van Napoleon. Ibbetson sneed het na diens dood van Napoleon's hoofd. Het bracht 13.000 dollar op. Waar zat die haarlok, vraag ik me dan af? Was het zo bekende plukje dat over zijn voorhoofd viel? Vast niet, dat zou te veel opvallen waarschijnlijk. Deed Ibbetson het eigenlijk in het geniep? Of in het openbaar, met andere aanwezigen? Zouden die dan niet zijn voorbeeld gevolgd hebben? Een stukje van Napoleon zelf, als een reliek van een heilige. Wie wil dat nu niet hebben?