Complotdenken

Gastcolumn van de hand van onze gastcolumnist H.

Mooi scrabblewoord voor een fenomeen dat mede door de technologische middelen van het internet de laatste jaren een steeds hogere vlucht neemt. Wie kent de ridicule verhalen en speculaties niet die vooral op internet circuleren waarin de aanslagen op de Twin Towers wordt toegeschreven aan de regering Bush zelf? Complotdenken zit in de Amerikanen ingebakken, die zich vooral richt naar de overheid toe. Weerballon neergestort in Roswell, New Mexico? Nee, het was een UFO. De overheid verdoezelt onwelgevallige feiten, houdt informatie achter en handelt absoluut niet in het belang van de burgers die zij geacht wordt te besturen en te beschermen. En als het niet de verfoeide federale regering is, dan wel de Bilderberg-groep, de Verenigde Naties of de geheime wereldregering die achter de schermen aan de touwtjes trekt.

Idioten zijn van alle tijden en zijn niet exclusief voorbehouden aan de Verenigde Staten. Ook in ons land duiken de laatste tijd complottheorieën op. Eerder was het de campagne tegen baarmoederhalskanker die onder vuur kwam te liggen door geruchten en verhalen op internet en nu circuleert er van alles over de Mexicaanse griep. Er wordt zelfs geopperd dat de Mexicaanse griep in overheidslaboratoria is ontwikkeld om grote delen van de mensheid uit te roeien. Wederom, als het niet zo triest was, zou je erom kunnen lachen.

Kromme redeneringen en bangmakerij doen het beter dan officiële informatie van de overheid. Het doet me denken aan een spelletje dat ik op de basisschool leerde: iemand krijgt van de leraar een kort verhaaltje mee en die vertelt dat door aan een medeleerling en zo voorts. De uiteindelijke versie lijkt in niets meer op het oorspronkelijke verhaal. Het is ook een zorgwekkende situatie als de overheid zo gewantrouwd wordt en dat halve waarheden, misvattingen en regelrechte leugens als feiten worden gepresenteerd. Op zich is er natuurlijk niks mis met een kritische houding ten opzichte van de overheid en een gezonde argwaan jegens de middelen van de staat. Maar het moet niet gekker worden dan dat.

Internet is natuurlijk alleen maar een hulpmiddel om een boodschap breder te verspreiden. Ook ruim voor die tijd kwamen grootse en onzinnige samenzweringstheorieën voor. Landing op de Maan? Nep. Holocaust? Nooit plaatsgevonden. De “moeder” van de complotten uit de twintigste eeuw is natuurlijk de moord op John. F. Kennedy. En ook wellicht degene die inmiddels in brede kring geaccepteerd is. Zelfs een onderzoekscommissie van het Huis van Afgevaardigden concludeerde in de jaren '70 dat er sprake was van een samenzwering. Eén van de meer onschuldige en leuke voorbeelden van complotdenken kwam ik laatst weer tegen: de “Paul is dead” samenzwering.

De Paul in kwestie is uiteraard Paul McCartney, die – volgens de theorie – in 1966 bij een auto-ongeluk om het leven kwam. En razendsnel werd vervangen door iemand die aan een lookalike wedstrijd had meegedaan. Ene William “Billy” Campbell, een Canadese politieagent uit Ontario, wordt genoemd als McCartney’s vervanger. Deze stand-in Paul werd nooit officieel gesnapt, behalve door de complotdenkers uiteraard, die allerlei aanwijzingen ontdekten die de Beatles zelf (!!!) in hun platenhoezen, songteksten en liedjes (die je dan achterstevoren moet draaien) stopten.
Het meest bekende voorbeeld is de hoes van Abbey Road, waarbij McCartney/Campbell blootsvoets en uit de pas over de zebra bij de opnamestudio loopt – vlakbij de plaats van het ongeluk – en de overige Beatles gekleed zijn als doodgraver (Starr), priester (Lennon) en grafdelver (Harrison). Op de achtergrond is een politieauto zichtbaar en een witte Kever (Beetle) heeft als nummerplaat “28IF”, wat volgens de theorie doelt op de leeftijd die McCartney gehad zou hebben als hij niet verongelukt was… Die laatste “aanwijzing” lijkt op het oog onzinnig, aangezien Paul McCartney op dat moment 27 was. Maar, zo roepen de complotdenkers, volgens de Indiase kalender zou McCartney al wel 28 zijn. En “Billy Shears”, de leider van de Sergeant Pepper’s Lonely Hearts Club Band, zou een woordspeling van John Lennon zijn en eigenlijk zou hij “Billy’s Here” zingen.

Uiteraard is er nooit een snippertje bewijs gevonden voor de claim dat McCartney dood is en zou het, behalve de medewerking van de overige Beatles en hun management, ook vereist hebben dat McCartney’s familie en zijn toenmalige vriendin Jane Archer aan zo’n uitgebreide misleiding zouden hebben meegedaan. Om nog maar te zwijgen over het legioen aan andere mensen, die vervanger Campbell nog wat plastische chirurgie hebben gegeven, spraaklessen (Canadeesengels klinkt tenslotte heel anders dan het zware Liverpool-accent van McCartney), zanglessen om op dezelfde manier te zingen èn als bonus: linkshandig basgitaar te leren spelen.

Heerlijke onzin, toch? Dat er mensen zijn die zo veel vrije tijd opofferen om op platenhoezen naar verborgen hints te speuren? En er ook gewoon voor uit durven komen. Gekken zijn er in alle soorten en maten. Er zijn duizenden mensen met een baan, een gezin die op hun vrije tijd op internet de geruchtenstroom voeden. Avondenlang je bezig houden met complotdenken als hobby hebben. Zo kan één individu via internet duizenden anderen besmetten met het complot-virus. Dat is pas een beangstigende gedachte.