Dit is blijkbaar wat wij, 'het volk', willen

Deze bijdrage was aanvankelijk geschreven als inzending voor een special van HP/De Tijd over het koningshuis. Hij is alleen twee keer zo lang als toegestaan en daarom uiteindelijk niet ingezonden.

Het koningshuis, ik heb er niets mee. Misschien heb ik zelfs wel iets tegen het koningshuis. Ik weet niet of dit het gevolg is van de leden van het koningshuis zelf, of van het geneuzel dat deze mensen continu lijkt te omringen.
Vroeger was ik nog redelijk mild over onze monarchie. Ik was geen fan van ze, ik zette de tv met Koninginnedag niet aan om ze eens allemaal goed te bekijken. Als ik met Prinsjesdag een half uurtje vrij kreeg van mijn werk om de voorbijrijdende stoet te bekijken stond ik niet met vlaggetjes langs de weg. Ik zwaaide zelfs niet als ik ze voorbij zag hobbelen in de gouden koets. Het heeft toch iets gênants, zwaaien naar mensen die je niet kent. Mensen die zich in een archaïsch vervoersmiddel laten verplaatsen. En dat over een afstand van anderhalve kilometer terwijl de locatie waar ze vandaan komen hemelsbreed nog geen achthonderd meter verwijderd is van de plek waar ze naar toe moeten. Het voelt allemaal iets te veel aan als traditie om de traditie. Het is mij te veel een PR show. In de jaren ’50 deed zo’n koets het misschien goed, maar voor de gemiddelde burger, of ieder geval voor mij, is dit toch allemaal net iets te kneuterig.

Maar goed, dit is blijkbaar waar wij allemaal, als volk en democratie, voor hebben gekozen. En als de meerderheid dit wil dan schik ik mij. Want dit is een democratie, en de meerderheid beslist. Maar waarom krijg ik dan steeds weer het gevoel dat er geen discussie mag worden gevoerd over het koningshuis? Als de meederheid voor is, dan hoeft de discussie toch niet geschuwd te worden? Voetstoots wordt uitgedragen dat een dergelijk instituut goed is voor ons, voor Nederland en ‘dat het er nu eenmaal bij hoort’. Dat wij in Nederland een koningshuis hebben, behoort tot onze traditie en tradities zijn per definitie goed. Omdat iets zo is, moeten we het niet veranderen, aldus onze eigen minister-president in iets andere bewoordingen.
En toch zou het goed zijn als eens open en zonder drogredenen gedebatteerd zou worden over de functie van ons koningshuis, de wijze waarop wij willen dat dit koningshuis zijn taken invult en het bedrag dat wij als Nederlands volk aan het vervullen van die functie en taken willen besteden. Want zoals het er nu aan toe gaat is op zijn zachtst gezegd een vreemde gang van zaken.
In feite betalen wij collectief elk jaar miljoenen om deze mensen een functie te laten vervullen die enkel met PR en image te maken heeft. Zoals ik het nu zie is ons hele koningshuis is er alleen omdat we dat sinds 1815 hebben gehad, omdat ze (zegt men) handig kunnen zijn bij het onderhouden van buitenlandse (handels)contacten, en omdat een deel van onze bevolking ze graag ziet ter bevrediging van hun behoefte aan sprookjes en glimmer en glamour.

Voor het vervullen van deze functies belonen wij deze mensen rijkelijk. En met beide handen wordt die beloning gretig aangepakt. Zelfs via allerlei omwegen en constructies wordt meer aangepakt dan parlementair is goedgekeurd. Zo knappen we hun huizen en boten op en mochten ze lange tijd op onze kosten vliegen (hetgeen nog steeds geldt voor de koningin en Máxima en Willem-Alexander) en betalen allerlei extra kosten nog los van het inkomen dat elke maand op hun rekening wordt bijgeschreven.
Ongetwijfeld is het zijn van prins of prinses of koningin geen makkelijk baantje. Toch moet gezegd dat wij als volk, parlement en regering bar weinig inspraak hebben in de invulling van de taken waar wij toch de rekening van betalen. Zo kiest elke prinses zijn eigen goede doel, ongeacht of wij als volk dat doel nou belangrijk genoeg vinden om (door ons betaalde) tijd aan te besteden, en ongeacht de hoeveelheid tijd die de prins of prinses er aan besteed. Als Máxima en Willem-Alexander besluiten een half jaar op een strand in Mozambique te gaan liggen betalen wij dat ook. Samen met de beveiliging die er naast moet gaan liggen en de vliegreis er heen.
Het is in mijn ogen dan ook onbegrijpelijk dat het geven van openheid van zaken in de financiële huishouding van de Oranjes continu met schimmigheid wordt omringd. De uitgaven worden weggemoffeld op de begrotingen van allerlei ministeries en ondanks de mooie woorden van de minister-president over transparantie, blijft het onduidelijk wat er nu precies in de portemonnee van de Oranjes zit. Wij mogen RTL Nieuws op onze blote knieën danken dat zij als commerciële omroep (dus zonder gebruik van belastinggeld) de enige instantie in Nederland is die hun controlerende taak ten opzichte van de uitgave van ons belastinggeld vervult. Begrijp me niet verkeerd, als wij als volk besluiten om elk jaar (minimaal) 114 miljoen aan deze mensen uit te geven zul je mij niet horen. Maar wij weten helemaal niet hoeveel we uit geven en al helemaal niet waaraan. Het wordt tijd dat daar eens eerlijk over wordt gesproken. Dan kunnen we daarna besluiten welke kosten wij gaan betalen en wat we daarvoor terug verwachten.
Dan kan daarmee het gemier van Máxima en Willem-Alexander over hun privacy ook eens ophouden. Ze bestaan bij de gratie van hun publieke functie, maar willen het liefst zo min mogelijk te maken hebben met dat publiek. Bekend is het verhaal dat slechts met tegenzin één keer per jaar wordt meegedaan aan Koninginnedag om terug te zwaaien naar die mensen die hun salaris betalen. Ze leiden het leven van jetset-figuren, met (meerdere) vakantiewoningen, dure hobby's en een bruisend societyleven, terwijl hun hele leven in zijn volledigheid is en wordt bekostigd door het Nederlandse volk. Het opgebouwde kapitaal van de Oranjes is het resultaat van de jarenlange investeringen van ons in één familie. Maar zodra enig ongemak bij het vervullen van hun taken komt kijken (kritiek op de aankoop van een vakantiehuis, foto’s gemaakt op een moment dat hen niet uitkomt), beginnen ze te zeuren.
Als wij als volk duidelijk maken wat we van ze verwachten en hoeveel wij bereid zijn daarvoor te betalen, kunnen zij beslissen of zij die functie willen vervullen. Maar op dit moment is veel te onduidelijk hoeveel zij precies ontvangen en wat wij daarvoor terugverlangen. Daar vloeit onduidelijkheid uit voort, een hoop inefficiënte verdeling van geld en een hoop slechte PR. Daar is niemand bij gebaat lijkt mij.